འཐུ་སྒྲུབ་རྗེས་འོང
རླུང་གིས་བསྐྱེད་པའི་མགོ་ནད།༼མགོ་རླུང་ཡང་ཟེར།༽
རྒྱུ་རྐྱེན། ཁ་ལ་རྩུབ་པའི་ཟས་བསྟེན་མང་བ། གཉིད་ཆག་པ། ག་ཆད་དུ་ངུ་མང་བ། སྨྲ་བརྗོད་མང་བ་སོགས་མདོར་ན་སེམས་ལས་ཏེ་ཀླད་པ་བཀོལ་མང་བ་དང་ལུས་ལ་དྲག་ཤུལ་གྱི་རྐྱེན་ཐེབས་ནས་བསླངས་པ་ཡིན།
ནད་རྟགས། སྟོང་སྐྱུགས་ལངས་པ། མུར་འགྲམ་ཟུག་པ། སོ་དང་སྨིན་མཚམས་ན་བ། མིག་མི་གསལ་བ། རྣ་བ་འུར་བ། དགུང་དང་ཐོ་རེངས་དུས་སུ་ལྡང་དུབ་ཡང་ཡང་བྱེད་པ། སྣུམ་དུགས་བྱས་བ་བདེ་སྙམ་བྱུང་བ། རྩ་ཆུ་ལའང་རླུང་རྟགས་ལྡན་པ་ཡིན།
ཉེ་ཆར་ཨ་རི་རྒྱལ་ཡོངས་འཕྲོད་བསྟེན་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ National Institutes of Health གི་ཚན་རིག་པས་ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོ་བཏོན་པ་ལྟར་ན། ཁོང་ཚོས་མི་ ༤༧ ལ་ཆུ་ཚོད་སྐར་མ་ ༥༠ རིང་ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་གཅིག་ཁ་ཕྱེས་ཏེ་རྣ་བ་གཅིག་གི་རྩར་བཞག ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་གཅིག་ཁ་བརྒྱབ་ཏེ་རྣ་བ་གཞན་པའི་རྩར་བཞག་སྟེ་དེ་ཡིས་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་འདྲ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་མེད་ PET (positron emission tomography) འཕྲུལ་ཆས་ཀྱིས་བརྟག་ཞིབ་བྱས་འདུག་པར། ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་ཁ་ཕྱེས་ཏེ་རྣ་བའི་རྩར་བཞག་པ་དེས་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་སམ་ཀླད་རྩའི་ཁྲག་རྒྱུན་འཁོར་རྒྱུགས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་བྱས་འདུག
དེ་ལས་མང་བ་། “ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་ཀྱིས་ཀླད་པ་ལ་གནོད་ཀྱི་ཡོད་དམ།” »
ལྕོག་རི་དགེ་ལེགས་རྒྱལ་མཚན།
བདུད་བཞིའི་རྣམ་པར་ལས་རྒྱལ་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་བརྙེས་ཏེ།།
རྟེན་འབྱུང་རྒྱལ་མོའི་གཏམ་གྱིས་མོས་ཁམས་དང་འཚམ་པའི།།
སྐྱེ་རྒུ་ཞི་བར་འདྲེན་མཛད་ཤཱཀྱ་ཡི་སྲས་དེས།།
གྲོགས་པོ་ཁྱོད་ཀྱི་བློ་སྣ་ཆོས་ཕྱོགས་སུ་སྒྱུར་ཅིག།།
རྫས་འཕྲུལ་གློག་གིས་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་རེ་འཇལ་ཏེ།།
རྒྱང་རིང་རྒྱུ་སྐར་གཤིས་ལུགས་རྒྱས་བཤད་ཅིག་བྱས་ཀྱང།།
མངོན་གྱུར་ཡིད་བློ་རྟོག་པ་ལྐོག་གྱུར་དུ་སོང་དུས།།
ཡོད་ཚད་རྩིས་ཀྱིས་གཞལ་བའི་གཏན་ཚིགས་ལ་མ་དགའ།།
རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ།
འཇིག་རྟེན་ཆགས་གནས་འཇིག་སྟོང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་བདེ་བ་ཅན་གྱི་ཞིང་ཁམས། ཤམ་བྷ་ལའི་ངོ་མཚར་བའི་གཏམ་རྒྱུད། དགའ་ལྡན་ལྷ་ཡུལ། ཟངས་མདོག་དཔལ་གྱི་རི་བོ། ཆོས་ལོངས་སྤྲུལ་གསུམ་གྱི་ཞིང་ཁམས། ད་དུང་དྲི་ཟའི་འཇིག་རྟེན་ཆགས་འཇིག་གི་བཤད་པ་སོགས་ནི། ང་རང་ལོ་ན་ཕྲ་མོའི་དུས་ནས་ཆེས་དགའ་སའི་ཤེས་བྱ་སྐོར་ཅིག་ཡིན། ལྷག་པར་མཐའ་ཡས་པའི་འཇིག་རྟེན་དང་། སྐུ་དང་ཞིང་ཁམས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་ལས། ང་ལ་སེམས་རྒྱ་དང་སྤྲོ་སྣང་བསླངས་པའི་བཀའ་དྲིན་ནི་ནམ་ཡང་བརྗེད་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད། དྲང་མོར་བཤད་ན། དེ་ནི་སྒྲུང་ལ་དགའ་བའི་བྱིས་པ་ཞིག་ལ་སྒྲུང་གཏམ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་སྣང་བན་བུན་ཞིག་ལས། གཞི་ངོ་བོའི་གནས་ལུགས་ཞེས་པ་རྟོགས་སོང་པ་ཞིག་མིན་པར་ཧ་གོ་གི་ཡོད། ངས ནམ་རྒྱུན་འདི་སྐོར་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་སྐབས། དེང་དུས་ཁར ཁྲོན་རི་མོ་ལྟར། སེམས་ཀྱིས་བཞེངས་ཐུབ་ཚད་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཤིག་ཡིན་པའི་སྣང་ཤེས་སྐྱེ་ཞིང་། ཡང་སྐབས་རེར་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་གིས་བཤད་པ་ལྟར། འཇིག་རྟེན་ནི་ཕྱི་དོན་ཉིད་ཀྱི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་ཡང་དབང་མེད་དུ་འཆར།
༼གོང་མའི་མཇུག་མཐུད་པ།༽
དཀར་མཚོ་སྐྱིད། (སྨན་རྩིས་ཁང་།)
འབྱུང་བ། ཡོན་ཏན། རང་བཞིན། ནུས་པ། ཉེས་པ།
ས་སྨན། ལྕི་བརྟན་རྟུལ་འཇམ་སྣུམ་སྐམ། དྲིའི་ཤས་ཆེ་བ། ལྕི་བ་འཇུ་དཀའ་ཡན་ལག་མཁྲེགས་ཤིང་སྲ་བ། རླུང་ནད་སེལ།
ཆུ་སྨན། སླ་བསིལ་ལྕི་རྟུལ་སྣུམ་མཉེན། རོའི་ཤས་ཆེ་བ། ལུས་འཇམ་ཞིང་སྣུམ་པ་ཟས་འདྲུལ་ཞིང་མྱགས་པ་ཚིགས་རྣམས་འབྱོར་བ། མཁྲིས་ནད་སེལ།
མེ་སྨན། ཚ་རྣོ་སྐམ་རྩུབ་སྣུམ་གཡོ། གཟུགས་ཤས་ཆེ་བ། ལུས་ཁམས་ཀྱི་དྲོད་སྐྱེད་ཟས་འཇུ་མདོག་གསལ་ཟུངས་འཕེལ། བད་ཀན་སེལ།
རླུང་སྨན། ཡང་གཡོ་གྲང་རྩུབ་སྐྱ་སྐམ། རེག་ཤས་ཆེ་བ། ལུས་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་རྣམས་སྲ་བ་འགུལ་ཞིང་བསྐྱོད་པ་དྭངས་མ་བུ་གར་ཁྱབ་པ། བད་མཁྲིས་སེལ།
ནམ་མཁའ། སྨན་ཀུན་ལ་ཁྱབ་པ། སྒྲའི་ཤས་ཆེ་བ། ལུས་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་རྣམས་ཡངས་པའི་གོ་ས་འབྱེད་པ། འདུས་ནད་སེལ།
དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་ལུགས་སྨན་རྫས་རིག་པ་ལས་སྨན་གྱི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་སྐོར་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་པ།” »
བོད་ཀྱི་དུས་བབ་ནས་བཏུས།
ཟླ་སྔོན་མའི་ཚེས་ཤར་ནི་འཛམ་གླིང་གི་གཉན་ནད་རེག་དུག་གི་ཉིན་མོ་ཡིན་ལ། འདི་གའི་གསར་འགོད་པས་བོད་གཞུང་སྨན་རྩིས་ཁང་གི་ངེས་སྟོན་པ་དང་བླ་ཞབས་སྨན་པ་རྟ་མགྲིན་ཚེ་དབང་ལགས་སུ་ ནད་རིགས་འདིའི་སྐོར་ནས་བཅར་འདྲི་ཞུས་ཡོད།
དྲི་བ། སྐུ་ཉིད་ཀྱིས་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་རེག་དུག་གི་ན་ཚ་དེ་ཚབས་ཆེ་ཆུང་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་གཟིགས་ཀྱིན་ཡོད་དམ།
ལན། ན་ཚ་དེ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཙམ་མ་ཟད་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་ཚབས་ཆེན་པོར་མཐོང་གི་ཡོད་ལ། ཉེན་ཁ་ཡང་ཆེན་པོ་རེད། འཛམ་གླིང་ནང་དེང་སྐབས་ཚན་རིག་དང་ཉམས་ཞིབ་ཐོག་ཡར་རྒྱས་ཤུགས་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ནའང་། ན་ཚ་འདིའི་རིགས་ལ་སྨན་བཅོས་བྱེད་མ་ཐུབ་པར་སྐད་རྒྱག་གི་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་བོད་མིར་མི་འབོར་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལས་མེད་སྟབས་མི་གཅིག་ལ་ན་ཚ་འདི་ཡོད་ནའང་བོད་མི་རིགས་ཉམས་ཆག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཡོད། བོད་མིའི་གཤིས་སྤྱོད་ནང་ན་ཚ་འདིའི་རིགས་བྱུང་སྐབས་སྦ་གསང་བྱེད་པ་དང་ངོ་ཚ་བྱེད་རྒྱུའི་གོམས་གཤིས་ཤིག་ཡོད། དེར་བརྟེན་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ན་ཚ་འདིའི་རིགས་ཡོད་མཁན་གཅིག་བསླེབ་ནའང་རྩྭ་ལ་མེ་མཆེད་པ་ལྟར་ལམ་སང་ཁྱབ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཡོད།
དཀར་མཚོ་སྐྱིད།
གངས་ལྗོངས་གཙུག་ལག་ཆུ་སྐྱེས་བཞད་པའི་རྩེར། །
ལེགས་འཁྲུངས་གསོ་རིག་གེ་སར་འཛུམ་པའི་ཟེར། །
གཞན་ཕན་བདུད་རྩིའི་ཆར་འབེབས་གཡུ་ཐོག་རྗེ། །
གང་དེའི་ཞབས་ལ་སྒོ་གསུམ་སྙིང་ནས་འདུད། །
ཁྱད་པར་སྨན་རྒྱལ་མགོན་པོའི་རོལ་མོའི་སྤྲིན། །
རབ་འབྱམས་ཞིང་དུ་དམིགས་ཏེ་བྲེལ་བ་ལས། །
མཐའ་ཡས་མཛད་འཕྲིན་ནོར་བུའི་གྲུ་ཆར་ཅན། །
ཚེ་རབས་ཀུན་ཏུ་ཡིད་མཁར་དཀྲིགས་གྱུར་ཅིག །
དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་ལུགས་སྨན་རྫས་རིག་པ་ལས་སྨན་གྱི་རོ་ནུས་ཞུ་རྗེས་སྐོར་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་པ།” »
འབྲོང་བུ་ཟླ་བ་ཚེ་རིང་།
༼འདིར་བརྗོད་ཀྱིན་པའི་མྱུར་ཚད་ཅེས་པ་ནི་ཁ་ཕྱོགས་དང་གྲངས་འབོར་གཉིས་ལྡན་ཞིག་ལ་གོ་དགོས། ༽
མྱུར་ཚད་(Velocity)ཅེས་པ་ནི་དངོས་པོ་ཞིག་གནས་སའི་འགྱུར་ཚད་ལ་གོ་ཞིང། བསྐྱོད་པའི་ལམ་ཐག་འགོར་བའི་དུས་ཡུན་གྱིས་བགོས་ན་མྱུར་ཚད་རྙེད་ཐུབ། ནམ་རྒྱུན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་འགུལ་སྐྱོད་རང་བཞིན་གྱི་བྱ་དངོས་ཡོད་ཚད་ལ་མྱུར་ཚད་ཡོད་ཅིང། ཐོག་མར་ཁ་ཕྱོགས་ཤིག་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཏེ་ཚད་འཇལ་བའི་ཆ་ནས་མྱུར་ཚད་ལ་ཕོ་གྲངས་སམ་མོ་གྲངས་ཡང་ན་ཀླད་ཀོར་གང་རུང་ཡོང་སྲིད། དཔེར་ན། ཁྱེད་ཀྱིས་ས་གནས་ཤིག་གཏན་འཁེལ་གྱིས་ས་གནས་དེ་ནས་ཤར་ཕྱོགས་ནི་ཕོ་གྲངས་ཡིན་པར་ཆ་བཞག་ནས་ཤར་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་ན་མྱུར་ཚད་ནི་ཕོ་གྲངས་ཡིན་ཞིང། ཁ་ཕྱོགས་དེ་ལས་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་ན་མྱུར་ཚད་ནི་མོ་གྲངས་ཡིན། འདིའི་སྐབས་ཀྱི་ཕོ་གྲངས་དང་མོ་གྲངས་ནི་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཚོན་ཐབས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན། དེ་བཞིན་ཁྱེད་རང་སྐོར་ལམ་སྒོར་དབྱིབས་ཡིན་པའི་མཆོད་རྟེན་ཞིག་གི་མཐའ་འཁོར་ནས་ཐེངས་གཅིག་སྐོར་བ་བསྐོར་བ་ཡིན་ན་ཁྱེད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ནི་ཀླད་ཀོར་རེད། འདི་ནི་ཁྱེད་རང་ཁ་ཕྱོགས་ངེས་གཏན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་པའི་ལམ་ཐག་ནི་ཀླད་ཀོར་ཡིན་པ་དང། ཁྱེད་རང་གི་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་སྒོར་དབྱིབས་དེའི་ཆ་ཤས་རེ་རེ་ན་འགྱུར་གྱིན་ཡོད་པས་སོ། འདི་མཚུངས་སུ་ཁྱེད་རང་ལམ་ཐག་ལེ་དབར་སྟོང་ཕྲག་མང་པོར་བསྐྱོད་དེ་རང་གནས་སུ་ལོག་པ་ཡིན་ན་ཁྱེད་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ནི་ཀླད་ཀོར་ཡིན། དེ་བས་མྱུར་ཚད་ནི་ཁ་ཕྱོགས་ངེས་ཅན་ལྡན་པའི་ཚད་གཞི་ཞིག་ཡིན།
རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ།
འོ་ལམ་དགུ་ཚིགས་ནི་དགུ་ཚིགས་རིགས་བཞིའི་ནང་ཚན། སྐོར་དཀྲིས་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་རིགས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། སྐོར་དཀྲིས་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་རིགས་ནི། དབྱིབས་འོད་སྡེར་དང་འདྲ་བ། དབུས་ཀྱི་ཆ་ཤིན་ཏུ་སྟུག་པོ་དཔུང་འདབ་དག་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་གཅུས་འཁྱིར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གལ་སྲིད་ང་ཚོ་འོ་ལམ་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་ཐོག་ལངས་ནས་མར་བལྟ་རྒྱུ་ཡིན་ན། དབྱིབས་གོར་མཐའ་ཡངས་ཀྱི་སོག་ཞྭ་གཉིས་ཁ་སྦྱར་ཞིག་གི་རྣམ་པར་སྣང་སྲིད། འོ་ལམ་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་ཆེས་རྙིང་ཤོས་ཀྱི་སྐར་མ་དག་ནི། དགུ་ཚིགས་དེའི་དབུས་ན་ཆགས་ཤིང་སྐར་མ་ལོ་གཞོན་དང་། གསར་སྐྱེས་རིགས་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་དབུས་ནས་བར་ཐག་ཇེ་རིང་ཇེ་རིང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དཔུང་འདབ་དག་གི་ཐོག་ཆགས་འཇིག་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འོ་ལམ་དགུ་ཚིགས་དེ་དགུ་ཚིགས་གཞན་ལ་ལྟོས་ན་དེ་ཙམ་རྒྱ་ཆེ་གཏིང་ཟབ་ཅིག་མིན་རུང་། ང་ཚོས་སའི་གོ་ལ་ནས་བརྩིས་པ་ཡིན་ན། འོད་ཀྱིས་ཆ་སྙོམས་ལོ་རེའི་ནང་། མ་ལེ་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ ༥.༨༨བར་རྒྱུ་འགྲུལ་བྱེད་ཅིང་། དེ་ནི་མ་ལེ་ས་ཡ་ས་ཡ༥.༨༨དང་། སྟོང་སྨི་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་པོ༩. ༤༦ ་བར་རྒྱུ་འགྲུལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེར་བརྟེན། གལ་སྲིད་ང་ཚོ་འོད་ཀྱི་རྒྱུ་ཤུགས་དང་མཐུན་པའི་འགྲུལ་བཞུད་ཅིག་བྱེད་ཐུབ་པའི་དབང་དུ་བཏང་རུང་། འོ་ལམ་དགུ་ཚིགས་ཀྱི་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དེའི་ཕྱོགས་གཞན་དུ་འགྲོ་བ་ལ། མ་མཐའ་ཡང་འོད་ལོ༡༠༠༠༠༠དགོས་ངེས་ཡིན་པར་བཤད། དེ་བཞིན་འོ་ལམ་དེའི་སྟེང་ནས་འོག་གམ། ཡང་ན། འོག་ནས་སྟེང་བར་འོད་ལོ༢༠༠༠ལྷག་གི་འཐུག་རྔམས་ཡོད།
རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ།
དགུ་ཚིགས་ཞེས་པ་ནི། རླངས་རླུང་དང། རྡུལ་རྫས། གཟའ སྐར་ས་ཡའམ༎ ཡང་ན་དུང་ཕྱུར་མང་བོ་འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་མཉམ་དུ་བཟླུམས་པ་ལ་དགུ་ཚིགས་ཅེས་བརྗོད། ང་ཚོས་དགུ་ཚིགས་ཕྱོགས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་སྟངས་ཡག་ཤོས་ནི། སའི་གོ་ལ་འདིའི་ངོས་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་ཕལ་ཆེར་གླིང་དང་གླིང་ཕྲན་གྱི་ཚུལ་དུ་གནས་ཡོད་པ་ལྟར། དགུ་ཚིགས་དག་ཀྱང་མཁའ་ཀློང་ཡངས་པོ་འདིའི་ངོགས་ན། གླིང་དང་གླིང་ཕྲན་གྱི་ཚུལ་དུ་ཁྱུ་སྐོར་བྱས་ནས་གནས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་བཤད་ན་མི་ཆོག་རྒྱུ་མི་འདུག་སྙམ། དགུ་ཚིགས་དང་མཁའ་དབྱིངས་ལ་ལྟོས་ན་ང་ཚོ་ཧ་ཅང་ཆུང་དྲགས་པས། ཡ་ཐོད་ན་ཡོད་པའི་ཆུ་བུར་གྱི་མིག་གཉིས་ཀྱི་མཐོང་རྒྱའི་ཡུལ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་དཀའ་བར་གྱུར་པ་རེད། དཔེར་ན། ང་ཚོས་གློག་བརྙན་གྱི་རས་གཞི་ཧ་ཅང་ཆེན་པོའི་ངོས་ཀྱི་བརྙན་རིས་ལ་ལྟ་སྐབས། ང་ཚོ་རང་ཉིད་གློག་བརྙན་གྱི་ངོས་སུ་ཐིམ་སྣང་ལྟ་བུས་ལྟ་མཁན་གྱིས་བལྟ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུ་རེད། གལ་ཏེ་ཁྱེད་རང་གནམ་རིག་སྐོར་གྱི་གློག་བརྙན་ལ་གཟིགས་རྒྱུར་དགའ་མོས་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན། དགུ་ཚིགས་རྣམས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་མིན་གོང་དུ་ངས་བརྗོད་པ་ལྟར་ཧ་ལམ་ཙམ་ཞིག་ཧ་གོ་རྒྱུ་རེད།
ཉེ་ཆར་བོད་གཞུང་འཆར་འགོད་ལྷན་ཁང་གིས་བཏོན་པའི་མི་འབོར་གྲངས་བཤེར་གྱི་སྙན་ཐོ་ལྟར་ན། བྱེས་སྡོད་བོད་མིའི་ཁྲོད་ཕྱི་ལོ་ 1998 ལོར་མི་ཆིག་སྟོང་ཁོངས་ནས་ཤི་ཚད་དེ་ 8.78 ཡིན་པ་ནས་ཕྱི་ལོ་ 2009 ལོར་མི་ཆིག་སྟོང་ཁོངས་ནས་ཤི་ཚད་9.7 ལ་ཅུང་འཕར་ཡོད་པ་དང་། འབྲས་ནད་ཀན་སར་ནི་ཚེ་སྲོག་འཕྲོག་མཁན་ནད་གཞི་ཨང་དང་པོ་དང་། མཆིན་ནད་ལེབ་རྒན་liver cirrhosis གཉིས་པ། སྙིང་དང་འབྲེལ་བའི་ནད་གཞི་གསུམ་པ་ཡིན་ལུགས་ཐོན་འདུག གཞན་གློ་གཅོང་ཊི་སྦི་དང་མ་ལེ་རི་ཡ་ན་མཁན་ཇེ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་པ།…
འབྲས་ནད་ནི་ཕྱི་ལུགས་ཀྱི་ཀན་སར་(cancer) དང་སྐྲན་ནད་ནི་ཀྲུ་སྨར་(tumar)ཡིན། དེ་ལྟར་ནུ་མ་ལ་སྐྲན་ནད་དང་འབྲས་ནད་བཅས་རིགས་གཉིས་ཡོད། ཨ་རིའི་ནང་བུད་མེད་ལ་པགས་འབྲས་རྗེས་ནས་ནུ་འབྲས་འབྱུང་མང་ཤོས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པས་འདིར་ནུ་འབྲས་སྐོར་ཅུང་བརྗོད་པར་བྱ།
རྒྱུ་རྐྱེན།
བོད་ལུགས་སྨན་གཞུང་ལས། རྒྱུ་ནི་འགྲམས་འཁྲུགས་ཁ་ཟས་མ་སྨིན་པས། ངན་ཁྲག་རྒྱས་ཏེ་རླུང་གིས་བསྒྲིལ་ལས་བྱུང་། ཞེས་དང་། ཡང་། ནད་རྒྱུ་ཁྲག་ཡིན་ནད་རྐྱེན་གཉན་ཡིན། ཡང་། མེ་མཉམ་རླུང་གིས་དྭངས་སྙིགས་མ་ཕྱེད་པའི། སྙིགས་མ་དྭངས་མའི་རྩ་མིག་ཤོར་བ་ཡིས། མདངས་བསྒྱུར་མཁྲིས་པས་ཟུངས་ཁྲག་མ་སྨིན་ཏེ། ཡུན་རིང་མཆིན་གནས་དྭངས་མ་མ་ཞུ་ཡིན། རྙིངས་ནས་དྭངས་མ་འདྲིལ་ཟགས་བྱེར་འགྱིངས་བཞི། འདྲིལ་བས་སྐྲན་རྣམས་སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་སྟེ། ཡང་། རྒྱུ་རྐྱེན་དྲག་ཤུལ་རྐྱེན་གྱིས་འགྲམས་པའམ། རླུང་ཁྲག་འཁྲུགས་པ་རྨེན་བུ་ལ་བརྟེན་སྐྲངས། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཡིན།
ནུབ་ལུགས་སྨན་གཞུང་ལས། ནུ་འབྲས་ཇི་ལྟར་འབྱུང་གི་ཡོད་མེད་གསལ་བོ་ཤེས་ཀྱི་མེད་མོད། སྨན་པ་ཚོས་ནུ་མའི་སལ་(cell)གྱི་རྣམ་པ་འགྱུར་ཏེ་མང་དུ་འཕེལ་བས་ཀན་སར་འབྱུང་གི་ཡོད་པ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།
ཤར་ཕྱོགས་མི་ལས་ནུབ་ཕྱོགས་མི་ལ་ནུ་འབྲས་མང་བ་འབྱུང་བའི་རྐྱེན་གཞན་ཞིག་ནི། ནུབ་ཕྱོགས་པས་སྦྲུམ་འགོག་སྨན་ཟ་འཐུང་ཆེ་བ། ཆགས་སྤྱོད་སྐབས་ནུ་མ་འཕུར་མཉེ་་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་བ། ནུ་མར་ལྷོད་ཡངས་མི་སྟེར་བར་ནུ་ཁེབས་གོན་ཤུགས་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱང་ཡིན་སྲིད་དོ།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
ཨ་ཕོ་མཐུ་ཆེན།
༡ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན།
ལན། ཨེད་ཙིའི་ནད་ཞེས་པ་ནི་༡༩༨༡ལོར་ཨ་རི་ནས་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ཡིན།དེའི་མིང་རྒྱས་བ་ ནི（Acquired Immune Deficiency Syndrome ）ཞེས་སུ་འབོད་པ་ཡིན་ལ། ཨེད་ཙི་ནི་བསྡུས་མིངAIDSཞེས་བའི་སྒྲ་བསྒྱུར་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་དབྱེ་བ་ལ་HIV-1དངHIV-2ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་འདུས། དེ་སོ་སོའི་སྔར་ཚུལ(སྔར་ ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིང་ནད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གསལ་བར་མ་གྱུར་བར་གབ་པའི་ཚུལ་དུ་གནས་བའི་ སྐབས་ལའོ唰)འདྲ་ བ་ མིན་ཏེ། ས་གནས་མི་འདྲ་བར་ཁྱབ་པའི་དེའི་སྔར་ཚུལ་མི་འདྲ་ལ། སྔར་ཚུལ་འདྲ་བ་ཡང་ས་གནས་སོ་སོའི་ཧེ་བག་ལས་ཀྱང་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན།དེ་ནི（HIV – human immunodeficiency virus）ཞེས་པའི་ཨེད་ཙིའི་ནད་དུག་གིས་བསྐྱེད་པའི་འགོས་ནད་ཅིག་ཡིན།
གཡང་འབུམ་རྒྱལ།
གྷལ་ཨུབ་སྒྲིག་འཛུགས་ Gallup ཀྱིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༥ ནས་ ༢༠༠༩ བར་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༥༥ ཡི་མི་གྲངས་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་ལ་བདེ་ཐང་ངམ་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་སྐོར་བསམ་ཤོག་བསྡུ་ལེན་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་དེ་འདི་ཟླའི་ཕྱི་ཚེས་ ༡༤ ཉིན་ཧྥོར་པི་ཛི་ Forbes ཟེར་བའི་དུས་དེབ་སྟེང་བཏོན་འདུག་པར། མི་ཡི་བདེ་སྐྱིད་ནི་ཉིན་རེའི་འཚོ་བའི་ནང་གི་གཞི་རྩའི་དགོས་མཁོ་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པ་དང་། གཞི་རྩའི་དགོས་མཁོ་དེས་ཡོང་འབབ་དང་བདེ་ཐང་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་གྷལ་ཨུབ་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཚན་རིག་པ་ཞིག་གིས་བརྗོད་འདུག
sorig-newsletter-2009-winter-issue